Lopend van de tramhalte in Brusnice naar Nový Svět viel me tussen het walstro de gele knoppen van een vermagerde ‘misschien-wel-een-tulp‘ op. Ik stuurde mijn vraag wat dit kon zijn naar mijn vriendin Anna Skoumalová en deze antwoordde snel:

‘Dag, Zuzana, dit is een normale tulp. De vorm is niet zo bol als van een tulp uit de bloemenwinkel, maar hij komt waarschijnlijk uit een verwilderde tuin. Na jaren raakt hij uitgeput en krijgt hij zulke slanke, kleine bloempjes zoals op jouw foto. Ik raad je aan na een paar jaar nieuwe tulpenbollen te kopen. Maar de bloemen die je stuurde hebben ook hun charme. Misschien zagen de inheemse botanische soorten, waarschijnlijk afkomstig uit China, er net zo "afgeslankt" uit. Ze kwamen in de 16e eeuw via Perzië en Turkije naar Nederland. Voor zover ik weet, zou één gekweekte tulpenbol destijds net zoveel als een huis hebben gekost! Maar al snel daalde de prijs en verbreidde de tulp zich dankzij handige tuiniers over heel Europa.’

Bij de ingang van de Hertengracht check ik even voor de zekerheid of het wel mogelijk is er vandaag naar binnen te gaan en als ik vaststel dat dit kan, loop ik door Nový Svět verder naar het ontmoetingspunt bij het standbeeld van de twee astronomen Tycho Brahe en Johannes Kepler Achter hen zie je het functionalistische gebouw van een gymnasium dat de naam draagt van een van hen: het Kepler Gymnasium.

Onze gids is Piet Schepens, een Vlaamse kunsthistoricus die al lang in ons land woont en af en toe een interessante wandeling of uitstap voor de vereniging NE-BE organiseert. En zoals altijd zal Jana Irmannová-Pellarová tolken voor degenen die geen Nederlands kennen.

Het aanbod, zoals we in de uitnodiging lezen, is geweldig, het weer is na dagen van de hele dag regen is rustiger geworden en de zon wint aan kracht. We kunnen ons een alternatieve datum besparen. Wat wil je nog meer? Blauwe lucht, witte wolkjes, lentebloemen, een zondagmiddag en een plek waar de geschiedenis soms doorheen wandelde, soms ook draafde, kortom dit alles schonk ons als een wondermedicijn een glimlach op ons gezicht en vestigde blije verwachtingen in ons gemoed.

We naderen het Max van der Stoel Park. Maar daarvoor vertelde Piet ons en vertaalde Jana over de bastions en kazernes bij Pohořelec. Het is interessant om te horen dat vooraanstaande architecten uit de barok, zoals Carlo Lurago, Anselmo Lurago, Kryštof Dientzenhofer, Vít Václav Kaňka, Domenico Orsi, Kilian Ignác Dientzenhofer en Santino de Bossi betrokken zijn geweest bij de bouw van de vestingwerken. De toenmalige overheid zal hen waarschijnlijk goed voor hebben betaald.

We zijn in het park.

De stille diplomaat Max van der Stoel, 1924-2011

Bron: Hans P. van der Horst, Bron: De Protestant (onafhankelijk Evangelisch maandblad nr.3/2018)

Hotel Intercontinental in Praag. Daar werd geschiedenis geschreven. Daar begint de biografie van Max van der Stoel door Aneta Bleichová.

‘Op 1 maart 1977 sprak de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Max van der Stoel vijf minuten met de filosoof Jan Patočka. Het was de eerste keer dat een westerse vertegenwoordiger tijdens een officieel bezoek aan het Oostblok iemand ontvangen had die kritiek had op het regime. Van der Stoel doorbrak een diplomatiek taboe. De regering in Praag was woedend.’

Later, in een interview voor de documentaire film The Silent Diplomat, herinnerde Van der Stoel zich dit gesprek met tranen in zijn ogen. Hij voelde zich ‚ ‘medeverantwoordelijk en zelfs schuldig aan de dood van Patočka’.

Het Max van der Stoel-monument in de vorm van een concrete impressie van een schaduw van een boom werd gerealiseerd door de kunstenaar en beeldhouwer Dominik Lang, een van de meest prominente jonge hedendaagse kunstenaars in Tsjechië. De onconventionele vorm van het monument komt heel goed met dit bijzonder thema overeen. Het is niet alleen een herinnering aan de buitengewone Nederlandse politicus en diplomaat, maar vooral aan de gebeurtenis van 1 maart 1977, toen de toenmalige Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken de Tsjechische filosoof en woordvoerder van Charta 77 Jan Patočka ontmoette.

De auteur van het werk is er aan de ene kant in geslaagd om het karakter van de herdachte gebeurtenis nauwkeurig vast te leggen. Aan de andere kant heeft hij een belangrijke bijdrage geleverd aan het debat over de aard van het monument in de hedendaagse kunst. Net zoals hier een kortstondig fenomeen werd vereeuwigd, had Van der Stoels ontmoeting een blijvende betekenis.

Als eerste West-Europees politicus die vertegenwoordigers van Charter 77 ontmoette, pleitte Van der Stoel voor de verdediging van de mensenrechten, niet alleen als langdurig Nederlands minister van Buitenlandse Zaken vóór 1989, maar ook later, van 1993 tot 2001, als de eerste Hoge Commissaris voor Nationale Minderheden in de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Daarom koos Dominik Lang voor een kleine horizontale vorm voor zijn monument in plaats van de traditionele vorm van een verticaal standbeeld.

Het monument, vanuit de verte bijna onzichtbaar, maar van dichtbij des te monumentaler, zorgt ook voor een geheel nieuwe relatie tot de toeschouwers, die er niet passief bij stilstaan, maar er actief hun eigen weg naartoe moeten vinden. Zoals bij elk uitzonderlijk monument is dat van Max van der Stoel niet alleen een herinnering aan het verleden, maar ook een kans om na te denken over onze toekomst.

Een Nederlands bloemenbedrijf beplantte de ruimte rond de takken met gele krokussen.

Om het kunstwerk uit 2017 goed te laten zien gebruikte ik echter voor dit artikel een foto waarop geen gras en geen bloemen staan.

In ieder geval moet ik zeer op prijs stellen hoe ze erin geslaagd zijn om van deze grote ruimte een leuk park te maken waar iedereen iets voor zichzelf kan vinden. Er is water voor de kinderen, verschillende gebouwen, klimrekken, enz. De architect heeft echt een luchtgat van de Blankatunnel handig verbonden met de vestingmuren en met het fort en de speelweide. Een groot compliment.

Aan het einde van onze tocht ter herdenking van Charter 77 en de oorsprong ervan in verband met de Nederlandse politicus, klommen we naar het hoogste punt boven het park, waar zich een verbazingwekkend tafereel voor onze ogen opende. Ik geef alleen het uitzicht naar het oosten weer.

We zwaaiden ook naar het beeld van František Skorin, die als tuinman voor Ferdinand I werkte. Nu wordt hij toegeëigend door de Belarussen en de Litouwers. In dit geval ligt de herinnering aan hem niet plat, maar heeft de verticaal zich laten gelden. Het past beter bij de 16e eeuw. Bovendien is het vanuit de tram zichtbaar.

We steken de weg over en gaan de trap af naar Nový Svět.

Weer prachtige uitzichten. Je weet niet wat je het eerst zou moeten bekijken. Bijvoorbeeld het Czerninpaleis, de Petřínheuvel, de Loretakerk of het Kapucijnenklooster.

We stoppen even om de vestingwerken opnieuw te bekijken en Piet vertelt ons ook iets over het leven in dit bijzondere stadsgedeelte genaamd ‘De Nieuwe Wereld’. Een paar jaar geleden kreeg mijn vriendin Magda van mij voor kerst een fotoboek over dit schilderachtige stukje stad. Elk huis hier heeft zijn eigen verhaal. Zo zou de mening van een romanticus zijn, maar een pragmaticus zou het hier niet lang uithouden. De zon zie je hier niet vaak, behalve misschien in de bovenetages. Daar zou je kunnen wonen.

Piet liet ons zien waar de broer van Jan Blazej Santini Aichl woonde. Het huis was misschien ontworpen door de beroemde architect zelf:

‘De barokke villa nr. 79/7 U Zlatého žaludu (De Gouden Eikel), die op de splitsing van de twee uiteinden van de Kapucínská ulička (Kapucijnenstraatje) staat, onderscheidt zich van de omliggende gebouwen door zijn monumentale omvang. Het werd in 1707 door de beroemde architect Jan Blažej Santini op de fundamenten van een ouder huis gebouwd, en wel voor de familie van zijn broer, de stucwerkmeester František Santini. De eigenlijke bouw werd uitgevoerd door de bouwer Tomáš Haffenecker. Het huis werd in de tweede helft van de 20e eeuw bewoond door twee oude dames, van wie de ene altijd een week lang de bazin speelde - ze liep rond in mooie kleren en gedroeg zich deftig – terwijl de andere de dienstmeid was die in haveloze vodden haar tassen drie stappen achter haar aan meesleepte. De week daarop wisselden ze elkaar af.’ (Uit het boek Praha neznámá (Het onbekende Praag).’

Vanaf de speelplaats lukte het me om het zomertoneel van het Ungelttheater en de koepel van de militaire kerk van St. Johannes van Nepomuk te fotograferen. Weldra nemen we afscheid van De Nieuwe Wereld en dalen we af in de Hertengracht. Van daaruit lopen we weer terug naar de Lumbe-villa, of beter gezegd in de richting van daarvan. Deze werd ooit bewoond door presidenten Václav Klaus en Miloš Zeman, waardoor het niet mogelijk is daar binnen te komen. We genieten van het Masaryk-uitzicht, dat voor de president werd opgericht door zijn Sloveense architect Jože Plečnik. Hij vormde een cirkel van stenen rond een lindeboom, waarop je kunt zitten en de wereld observeren.

Er liepen inderdaad ooit herten in de Hertengracht rond. Maar toen Praag in vroeger tijden werd bezet door buitenlandse troepen (Pruisen of Fransen), werden deze dieren snel opgegeten. Geen wonder, de voedselvoorziening van de troepen was zeker geen gemakkelijke taak. Na de laatste schranspartij – ik denk dat het de Fransen waren – kwamen er geen grote dieren meer voor in de gracht. Alleen de Tsjechische legionairs stuurden beren naar president Masaryk. Wij kwamen alleen een volgevreten kater tegen.

Ik mag niet vergeten. de beeldhouwwerken te noemen, zoals de bekende Nachtwaker, de reus Krakonoš of de Dwerg…

De Nachtwaker werd uit zandsteen gehouwen door leerlingen van de middelbare nijverheidsschool in Hořice naar het ontwerp van František Úprka als geschenk van de stad voor de 75e verjaardag van president Masaryk. Krakonoš werd gemaakt door Františka Stupecká in 1946, ook een afgestudeerde van de school in Hořice, blijkbaar geïnspireerd door de Krakonoš van de begraafplaats in Hořice, die er echter nog enger uitzag. Het materiaal is uiteraard zandsteen uit Hořice. Verder staat hier de Piramidale Dwerg van Kurt Gebauer uit 1992 en van dezelfde auteur zijn er nog de twee Boze Reuzen bij de Chotekweg, een hij en een zij.

Tot slot heb ik voor u de bunker voor de communistische president Gustáv Husák bewaard en het buitengewone en bekroonde bouwwerk van meneer Josef Pleskot, de voetgangerstunnel tussen het beneden- en bovendeel van de Hertengracht. Het is allemaal hier te zien. En dan heb ik het nog niet over Daliborka, Mihulka, het Šternberkpaleis vol geweldige schilderijen, enzovoort, enzovoort.

Ik wil ook nog een werk noemen van beeldhouwer Krištof Kintera, die in het park tegenover de Kunsthalle interessante miniatuurversies maakte van architectuur uit de bolsjewistische tijd. We kwamen daar aan toen we klaar waren met onze rondleiding door de Hertengracht. Via de Na Opyši-straat kwamen we op Klárov in het Holubičkapark (Duifjepark), waar het Meisje met de Duif nog tot eind augustus omringd staat met deze miniaturen van gebouwen zoals Sneeuwwitje en de zeven dwergen.

https://www.facebook.com/watch/?v=5680062442028998

Krištof Kintera vertelt over zijn beslissing om in het kader van site-specific zeven miniaturen toe te voegen aan het meisje, zeven verkleinde gebouwen die hij voor 1989 maakte. Deze omvatten de kerk van Emmaus, het Hotel International, het Kotva-warenhuis, het bankgebouw van Komerční banka in Smíchov, de tv-toren in Žižkov, en een ander gebouw in Žižkov dat nu wordt gesloopt, het Centrale Telecommunicatiegebouw, bijgenaamd Mordor, en de ‘superstructuren’ van Košíře.

Bedankt, NE-BE, voor de uitnodiging. Het was allemaal geslaagd. Ik kijk uit naar de volgende keer.

FOTO Zuzana Vittvarová

VERTALING Jana Irmannová